Sıcak Stresiyle Baş Etmenin 4 Yolu

Sıcak stresi için termometrenin 40 dereceleri bulmasına gerek yoktur; çevre ısısı 21°C’nin üzerine çıktığında sıcak stresi oluşabilir. Süt sığırları için ideal sıcaklık -4°C ile 18°C’dir. Sıcaklık 27°C’yi geçtiğinde kuru madde tüketimi, süt verimi ve fertilitede düşmeler gözlemlenebilir. Kaliforniya’daki Central Valley gibi yerlerde Nisan ayında ya da Vermont’da Haziran ayında sıcaklıklar 32°C’yi bulabilmektedir. Ne yazık ki nerede olursanız olun yüksek hava sıcaklığı sizi bulacaktır.

İşin içinde sıcaklık ve nem vardır. Sıcak stresinde nem de bir etken olarak düşünülmelidir. 21°C sıcaklık ve %100 nem, sürüde strese neden olabilir ve bir takım serinletme uygulamaları yapılmalıdır. Sıcaklık 38°C’yi ve nem %50’yi bulduğunda ise sürü tehlikede demektir. 38°C sıcaklıkta ve nem %90 oranındaysa, bu durum hayvanlar için ölümcüldür.

Sıcak stresinin hem görsel, hem de ölçülebilir belirtileri vardır

Sıcaklık ve nem arttığında sıcak stresine giren ineklerde gözle görülebilir ve ölçülebilir bazı belirtiler şekillenir. Bunlar aşağıdaki gibidir:

- Gölge yer arama ve bulduğunda sıklıkla yem yemek ve su içmek için buradan ayrılmamak

- Artan su tüketimi

- Azalan yem tüketimi

- Uzanmak yerine ayakta durmak

- Solunum hızında artış

- Vücut sıcaklığında artış

- Tükürük salgısında artış

- Ağız açık soluk alıp verme

- Süt veriminde düşüş

- Üreme sorunları

Sıcak stresinin yaşandığı durumlarda, yem tüketimi %8-12 oranında azalabilir. Yem tüketiminin azalması, rumende uçucu yağ asitlerinin şekillenmesini de azaltır. Böylece asidozis ve süt yağında düşüşler görülebilir. Asidozis topallığa da neden olabilir ve bikarbonat kullanımını yükseltir. Sıcak stresi sonrasında hastalanan hayvanların bakımı uzayabilir. Söz konusu rahatsızlıklar arasında zor doğumlar, bitkinlik, yeni doğum yapmış ineklerde yağlı karaciğer, mastitis ve düşükler ile aşılara karşı olumsuz reaksiyonlar bulunur.

Yönetim

Sıcak stresiyle üreticilerin baş etmesini sağlayacak bir çok yol vardır. Ancak, dört esas yöntem, su, gölgelik, serinletme ve yem yönetimidir.

Su: Sıcak stresi sırasında ineklerin su tüketmesi belki de en önemli unsurdur. Üreticilerin suya erişimi kolaylaştırmaları ve su miktarını bol tutmaları gerekir. Su, temiz ve serin olmalıdır. Sulukların gündelik olarak temizlenmesi, yemin ve suyun serin bir yerde bulunması su tüketimini arttıracaktır.

Gölgelik alan: Eğer tüm inekler merada otlatılsaydı, açık alandaki ağaçlar iyi bir gölgelik alan sağlayabilirdi. Ancak ne yazık ki günümüz modern süt ineği yetiştiriciliğinde bu pek mümkün olmamaktadır. Açık alanlarda kurulacak olan basit gölgelikler veya doğal havalandırması olan noktalara kurulan, kenarları açık yapılar inekleri güneş ışınlarından koruyabilir. Etkin bir gölgelik yapmak için yüksekliğin 4 metre veya üzerinde olması gerekir. Gölgeliğin yemliğin üzerine kurulması da önemlidir böylece yem yeme teşvik edilebilir. Son olarak, hava akımını kesebilecek balya yığınları gibi engellerin ortadan kaldırılması gerekir.

Serinletme: Bir çok serinletme seçeneği vardır. Serinletme düzeneği kurulacaksa işletmenin her yerinin iyi bir şekilde incelenmesi gerekir. Havalandırmanın arttırılması için ilave fanlar yerleştirilebilir. Elbette, fanların dağılımı ve yönünün doğru şekilde ayarlanması gerekir. Hava akımı eğer kapalıysa ahırın yan taraflarının açılmasıyla da arttırılabilir.

Yine de, hava akımı tek başına ineklerin serinlemesini sağlayamaz. Yemlik boyunca ve bekleme alanlarına duşların konması, ineklerin düzenli olarak ıslatılması gerekir. Sisleme şeklinde su püskürtülmesi önerilmemektedir, derinin ve kılların ıslanması gerekir. Duşların belirli zamanlarda çalıştırılması uygun olur. Duşların aşırı çalıştırılması da yatak bölmelerinin ıslanmasına ve dolayısıyla mastitise yol açabilir.

Yem yönetimi: Sıcak stresinde beslenmeyle ilgili çeşitli ipuçları aşağıda yer almaktadır:

• TMR kullanılmalıdır.
• Öğün sayısı arttırılmalıdır.
• Günün serin zamanlarında yemleme yapılmalıdır.
• Yem taze tutulmalıdır.
• Mümkün olduğunca yüksek kaliteli kaba yem kullanılmalıdır.
• Hayvanlara yeterli düzeyde selüloz temin edilmelidir.
• Sodyum ve potasyum gibi mineral düzeyleri kontrol edilmelidir.
• Yemliklerde yemin kızışmasına izin verilmemelidir.

Fermantasyon sürecinde doğal olarak ısı açığa çıkmaktadır. Yetersiz fermantasyon şekillendiğinde, yine ısı artışı olur ancak bu fazla ısının dışarı atılması için fazladan enerji harcanması gerekir. Fermente olabilir karbonhidratlardan zengin rasyonlara bu sebeple “sıcak rasyonlar” adı da verilmektedir. Çünkü, bu tip rasyonların fermantasyonu sırasında aşırı ısı ortaya çıkar.

Sıcak stresi için canlı maya kültürlerinin kullanımı faydalı olur. Mayaların sıcak stresi altındaki hayvanlarda, kuru madde tüketimini uyardığı, performansın ve rumen sağlığının sürdürülmesine yardım ettiği çeşitli çalışmalarla ortaya konmuştur. Maya kültürlerinin kullanımıyla ilgili araştırmalarda, sıcak stresi yaratan durumlarda, bunları tüketen süt ineklerinin rektal ısılarının düştüğü tespit edilmiştir.

Maya hücresinin rumen içinde uzun süre yaşamasına veya çoğalmasına gerek yoktur. Zaten rumen, sahip olduğu anaerobik koşullar nedeniyle maya hücrelerinin çok uzun süre yaşamalarına izin vermemektedir. Bu yüzden, maya hücreleri rumen içinde bir süre yaşar ve sonuçta ölür. Bu sebeple rasyondan maya kültürleri çıkarıldığında, rumen sıvısındaki maya hücre sayısı hızla düşer. Ancak maya hücreleri rumen içerisinde son derece faydalı bir görev yapar. Ortamdaki oksijeni ve mikroflora için toksik olabilecek, asidoza neden olan laktatı tüketirler; böylece selüloz sindiriminin etkinliğini arttırırlar.

Üreticiler, genelde her yıl, bir önceki yılın hasadını yem olarak kullandığından dolayı özellikle son derece yağmurlu geçen bir sezonun ardından hasat edilen ve mikotoksin – özellikle fusarium toksini - içeriği fazla olabilecek yemleri kullanmak zorunda kalabilirler. Bu nedenle, özellikle sıcak stresinin söz konusu olduğu durumlarda, hayvanlarda ek stres oluşturabilecek mikotoksinlere karşı da önlem alınması son derece önemlidir.