Kırılması zor, güçlü bir yumurta kabuğunun sırrı

Kaliteyi sağlayan ve herkes için önemli olan bir temeli, yani yumurta kabuğu gücünü kapsamlı şekilde ele almak gerekiyor. Çünkü, basitçe söylemek gerekirse, çatlamış yumurtaları kimse almaz ve yumurta kabuğu kalitesi olmadan, yumurtanın diğer özellikleri önemini kaybeder.

Hamile bir kadının doğum öncesi alması gereken vitaminlere benzer şekilde, yumurta kalitesi de yumurta tavuğunun beslenmesinden büyük ölçüde etkilenmektedir. Bir tavuğun rasyonunun değiştirilmesi civciv gelişiminden kabuk durumuna kadar birçok şeyi etkileyebilmektedir. Bu yazıda, özellikle mineraller ve verildikleri forma bağlı olarak kabuk gücü üzerindeki etkilerine odaklanılmaktadır.

Çiftliklerde, toplam kayıpların %90'a varan kısmı kötü yumurta kabuğu kalitesinden kaynaklanmaktadır. Kabuk gücü, bazen zorlu nakliye sürecine dayanmak veya gelişmekte olan civcivleri dış dünyadan korumak için önemlidir. Gerçekten de, güçlü bir kabuk, yumurtaların çiftlikten sofralara güvenli bir şekilde ulaşmasını sağlamada büyük bir fark yaratabilir.

Yumurta kabukları %94 kalsiyum karbonat ve %1,4 magnezyum karbonattan oluşsa da, birçok yeni çalışma artık iz minerallerin yumurta kabuğu oluşumundaki kritik rolünü ortaya koymaktadır. İngiltere’deki Glasgow Biyolojik Çeşitlilik Enstitüsü'nde 2012 yılında yapılan bir araştırma, rasyona anormal mineral formlarının dahil edilmesinin kabuk gücünü azalttığını göstermiştir. Oysa, Bioplex^® gibi organik formdaki manganez, çinko, bakır ve demir veya Sel-Plex^® gibi organik formdaki  selenyum vücutta daha kolay emilmekte ve kullanılmaktadır. Bu elementler kabuk gücü için gerekli besinlerdir ve optimal kabuk oluşumuna yol açan bir dizi enzimatik süreç için çok önemlidirler.

Kümes hayvanlarının beslenmesinde iz minerallerin düşük dozlarda kullanımı bile çok olumlu bir etki yaratabilir.

Topraktan gelen iz mineraller, sonuçta bir hayvan rasyonunun nispeten küçük bir bölümünü oluşturur, ancak hayvan beslenmesi ve metabolizmasında kritik bir bileşeni temsil ederler. Bu nedenle, rasyondaki iz mineral dengesizlikleri ve eksiklikleri, hayvanın minimum gereksinimine ve iz mineral kaynağının biyoyararlanımına bağlı olarak, inorganik veya organik kaynaklardan çeşitli seviyelerdeki takviyeler ile genellikle düzeltilmektedir.

İz mineral gereksinimi ve biyoyararlanımı ise; tür, genetik, yaş, cinsiyet, yeterlilik kriteri, metabolik fonksiyon, beslenme durumu, bağırsak florası ve fizyolojik stres gibi içsel faktörlere ve iz mineral element çözünürlüğü, rekabetçi antagonizmalar, pozitif veya negatif şelasyon etkileri ya da diğer rasyon faktörlerine bağlanma ve oksidasyon durumu gibi dış faktörlere bağlıdır .

Kümes hayvanlarının iz minerallerle beslenmesi çok eskilere dayanır.

İz minerallerle beslemeye dair keşifler ve araştırmalar, kümes hayvanlarının beslenmesinde büyük bir geçmişe sahiptir. 1960-1980 yılları arasında, civcivlerde besin metabolizması çalışmalarının birçoğu tamamlanmış ve her kümes hayvanı türü için gereksinimler belirlenmiştir. 40-50 yıl önce yapılan bu araştırmalara dayanarak çinko, manganez, bakır, demir, selenyum ve iyot için minimum rasyon gereksinimleri ortaya konmuştur. Ve kümes hayvanlarının gereksinimleri konusundaki son resmi yayın Ulusal Araştırma Konseyi, NRC tarafından 1994’te yapılmıştır.

Ticari kümes hayvanlarında genetik potansiyel ile büyüme, kullanılan rasyonun doğası ve kalitesindeki gelişmelerle birlikte son yıllarda çarpıcı değişikliklere yol açmıştır. Ticari yemlerde bulunan ve genellikle inorganik kaynaklardan elde edilen iz minerallerin değişken biyoyararlanımını telafi etmek için Ulusal Araştırma Konseyi'nin tavsiyeleri genellikle olması gerekenin üç veya dört katını aşmaktadır. Bu durum aşırı çevresel emisyonlar konusunda kamuoyunda endişeler de yaratmaktadır.

Günümüzdeki iz mineral programları

Organik iz mineraller üzerine yakın zamanda yapılan araştırmalar, inorganik iz minerallerin yüksek oranlarda rasyona dahil edilmesi gerektiğine dair yargılara  meydan okumaktadır. Organik iz mineraller yüksek biyoyararlanımları nedeniyle gelişmiş fizyolojik veya metabolik işlevler ve azaltılmış çevresel emisyonlar için fırsatlar içermekte ve yenilikçi minimum beslenme gereksinimi önerilerini haklı çıkarmaktadır.

Tipik ticari seviyelerin %12,5'i kadar düşük seviyelerde organik iz minerallerin rasyona dahil edilmesi durumunda bile, üstün veya en azından eşit büyüme performansı ile kaval kemiği külünde (Tibiya) iyileşme sağlanabilmektedir. Tipik olarak çoğu ticari kümes hayvanı için kullanılan fitaz takviyesi ile birlikte, büyüme performansı, organik iz mineraller ile NRC tavsiyelerinin çok altındaki seviyelerde dahi korunabilmektedir.

Rasyon iz mineralleri için gelecekteki öneriler de artık kanatlı hayvan beslenmesinde çevresel sürdürülebilirliği, sağlık ve refahı, et ve yumurta kalitesini ve epigenetik programlamayı etkileyen stratejik uygulamalara bağlı olacaktır. 

¹NRC = Kümes Hayvanlarının Besin Gereksinimleri, 9^th Gözden Geçirilmiş Baskı, 1994. Kümes Hayvanları Beslenmesi Alt Komitesi, Hayvan Beslenmesi Komitesi Tarım Kurulu, Ulusal Araştırma Konseyi, Ulusal Akademi Basını, Washington, DC.²FSM = Ferket, PR ve S.L. Leeson, 2015. Feedstuffs Dergisi 2014 Referans Sayısı ve Alıcılar Kılavuzu, s. 42-51, Feedstuffs, St. Charles, IL.

¹Pozitif kontrol tedavisi rasyonu, ZnSO4 olarak 80 ppm Zn, MnSO4·2H2O olarak 100 ppm, FeSO4·7H2O olarak 60 ppm Fe ve CuSO4·5H2O olarak 12 ppm Cu içerecek şekilde bir iz mineral ön karışımı ile desteklendi.

²2OTM = Proteinli bir kompleks olarak sağlanan organik iz mineral (BioplexÒ Zn, Mn, Fe ve Cu, Alltech Inc., Nicholasville, KY)

^a,bFarklı üst simgelere sahip bir satırdaki Parametre Değerleri farklıdır. (P<.05)

1.Şekil. Fitazlı veya fitazsız BIOPLEX^® Zn olarak ilave çinkonun bir fonksiyonu olarak piliçlerde kilo alımının kesikli çizgi analizi grafiği (Ao ve ark., 2007'den)

Yumurtaların market raflarına ulaşamamasının nedenleri

Yumurtaların raflarda saklanamamasının iki ana nedeni şunlardır:

1. Yumurta kaybı: Satılamayan kırık yumurtalar

2. Düşük kalite: Görünür kusurlar nedeniyle daha düşük puan verilen yumurtalar

Bu konular yeni bir şey değildir, ancak yumurta tavuğu endüstrisindeki ekonomik kayıplardan sorumlu olmaya devam etmektedir ve her ikisi de yumurta kabuğunun kalitesiyle ilgilidir.

Yumurta kabuğunu güçlendirmek

Üretilen yumurtaların güçlü bir kabuğa sahip olmasını sağlamanın en iyi yollarından biri tavuğun beslenmesidir. Tavuğa ihtiyacı olan besinlerin doğru şekilde verilmesi daha dayanıklı yumurtalar elde edilmesini sağlayabilir.

Yumurta kabuklarının esas olarak kalsiyum karbonat, fosfor ve magnezyumdan oluştuğunu biliyoruz. Kabuklara daha yakından baktığımızda ise demir, manganez, bakır ve diğer organik maddelerin izlerini görebiliriz. Yumurta kabuğunda bu minerallerden çok az miktarda bulunsa da, yumurta kabuğu oluşumunda kritik bir rol oynarlar.

Maksimum etkinlik için bu minerallerin formu kesinlikle önemlidir. Organik mineraller tavuklar tarafından daha kolay emilir ve kullanılır. Organik minerallerin yumurta tavuğu rasyonlarına katılması, bir yumurtanın kaybedilmesi veya market rafına çıkarılabilmesi arasındaki fark anlamına gelebilir.