พรีไบโอติกส์, โพรไบโอติกส์, และโพสท์ไบโอติกส์ แตกต่างกันอย่างไรสำหรับสัตว์เลี้ยง?

ถึงแม้ว่าพรีไบโอติกส์และโพรไบโอติกส์จะเป็นสารเสริมหลักที่ใช้ในอุตสาหกรรมอาหารสัตว์เลี้ยงมาหลายปีจวบจนปัจจุบัน แต่ดูเหมือนว่าโพสท์ไบโอติกส์กำลังจะเข้ามาทำให้การดูแลสุขภาพลำไส้ในสัตว์เลี้ยงนั้นเปลี่ยนไปอย่างสิ้นเชิง

ทุกวันนี้ เจ้าของสัตว์ได้หันมาให้ความสำคัญกับการกระตุ้นภูมิคุ้มกันในสัตว์เลี้ยงกันมากขึ้น ซึ่งเทคโนโลยีใหม่ที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่ามีส่วนช่วยให้สุขภาพลำไส้ดีขึ้นได้จริงดังเช่นโพสท์ไบโอติกส์นั้นเป็นสิ่งที่ตอบโจทย์ได้เป็นอย่างดี

การศึกษาเกี่ยวกับโพสท์ไบโอติกส์ได้เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง และผลจากการศึกษาชี้ไปในแนวทางเดียวกันว่าโพสท์ไบโอติกส์นั้นเป็นตัวเลือกในการดูแลสุขภาพลำไส้ใหม่ล่าสุดที่จะเข้ามาทำหน้าที่นี้ได้อย่างสมบูรณ์

โพสท์ไบโอติกส์คืออะไร?

โพสท์ไบโอติกส์เป็นผลพลอยได้จากกระบวนการหมักในลำไส้ โดยโพรไบโอติกส์ (แบคทีเรียชนิดดีในลำไส้) จะย่อยพรีไบโอติกส์ (อาหารของแบคทีเรีย) และนำไปใช้ จนสุดท้ายได้เป็นโพสท์ไบโอติกส์ออกมานั่นเอง

คำว่าโพสท์ไบโอติกส์นั้นสื่อความหมายในตัวเองค่อนข้างตรงตัวคือ “ไบโอติกส์” หมายถึง สิ่งมีชีวิต ส่วน “โพสท์” แปลว่า ภายหลัง เมื่อรวมกันแล้วจึงมีความหมายว่า สิ่งมีชีวิตที่เกิดขึ้นหลังการทำปฏิกิริยาของจุลินทรีย์ในลำไส้นั่นเอง

ตัวอย่างของสารประกอบที่จัดเป็นโพสท์ไบโอติกส์ เช่น:

• กรดไขมันสายสั้น
• เอนไซม์
• วิตามิน
• ชิ้นส่วนเซลล์ของแบคทีเรีย
• กรดอินทรีย์

ประโยชน์ของโพสท์ไบโอติกส์เท่าที่ทราบแล้วในปัจจุบันคือช่วยส่งเสริมสุขภาพซึ่งยังคงต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมถึงกลไกการทำงานและประโยชน์ในด้านอื่นๆ ต่อไป

สำหรับโพสท์ไบโอติกส์ที่สำคัญที่สุดในระบบทางเดินอาหารในสัตว์เลี้ยง ได้แก่ อะซีเตท, โพรพิโอเนท และบิวทีเรท ซึ่งเป็นกรดไขมันสายสั้นที่เป็นแหล่งพลังงานของแบคทีเรียโพรไบโอติกส์เอง รวมไปถึงเซลล์เยื่อบุผิวที่ใช้สร้างเป็นเยื่อบุลำไส้ด้วย

กรดไขมันสายสั้นนั้นมีความสำคัญในการเพิ่มประสิทธิภาพการเคลื่อนตัวของระบบทางเดินอาหารและช่วยลดการอักเสบซึ่งมีความสำคัญต่อการป้องกันโรคของระบบทางเดินอาหารทั้งแบบเฉียบพลันและแบบเรื้อรัง

ไมโครไบโอมในลำไส้ของสัตว์เลี้ยง

จากการศึกษาพบว่า ไมโครไบโอมในลำไส้ของทั้งมนุษย์และสัตว์เลี้ยงนั้นมีความซับซ้อนกว่าที่คาดคิดไว้มาก

ระบบทางเดินอาหารมีบทบาทสำคัญต่อทุกการทำงานของทุกระบบในร่างกายและมีความแตกต่างกันไปตามแต่ละบุคคลด้วย โดยไมโครไบโอมในลำไส้นั้นจะมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาและอาจเกิดการเปลี่ยนแปลงได้อย่างรวดเร็วซึ่งมีสาเหตุมาจาก:

• อาหาร
• ระดับความเครียด
• อายุ
• ประวัติการใช้ยา

ไมโครไบโอมในลำไส้เปรียบเสมือนลายนิ้วมือที่อยู่ภายในร่างกาย ซึ่งหมายความว่าอาหารเสริมสำหรับระบบทางเดินอาหารนั้นจะส่งผลต่อสัตว์แต่ละตัวแตกต่างกันไป จากงานวิจัยพบว่าไมโครไบโอมในลำไส้ของสุนัขและแมวนั้นมีความคล้ายคลึงกันทั้งองค์ประกอบและลักษณะ ยกเว้นในสัตว์ป่วย (เวอร์นิมอนท์ และคณะ, 2563)

ในสุนัขและแมวที่มีความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร เช่น โรคลำไส้แบบเรื้อรัง (chronic enteropathy), โรคลำไส้อักเสบ (inflammatory bowel disease) จะมีการลักษณะของไมโครไบโอมที่แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทั้งในแง่ของความหลากหลายและความหนาแน่นของแบคทีเรียเมื่อเทียบกับในสุนัขและแมวที่มีสุขภาพดี (มินาโมโต้ และคณะ, 2561; การ์ราเวย์ และคณะ, 2560)

โพรไบโอติกส์ถูกใช้เป็นส่วนผสมในอาหารสัตว์เลี้ยงเพิ่มขึ้นเพื่อใช้ป้องกันโรค เนื่องจากมีส่วนช่วยในการเปลี่ยนแปลงประชากรแบคทีเรียในลำไส้จากแบคทีเรียก่อโรคที่มากเกินไปให้กลายเป็นแบคทีเรียชนิดดีเป็นหลักได้

ถึงแม้ว่าโพรไบโอติกส์จะมีประโยชน์มาก แต่การนำมาใช้นั้นยังคงเป็นที่ถกเถียงกันอยู่เนื่องจากโพรไบโอติกส์เป็นสิ่งมีชีวิตจึงมีข้อจำกัดในด้านความสามารถในการมีชีวิตรอดและความเสถียร ทำให้อาจถูกทำลายได้ที่อุณหภูมิสูงหรือในระหว่างขั้นตอนการผลิตอาหารหรือการจัดเก็บอาหารสำเร็จรูป

พรีไบโอติกส์เป็นส่วนผสมที่ถูกคัดสรรมาเพื่อกระตุ้นการเจริญเติบโตของแบคทีเรียชนิดดีเพื่อให้ลำไส้มีสุขภาพดี พรีไบโอติกส์มีหลากหลายชนิด แต่ประเด็นที่สำคัญก็คือพรีไบโอติกส์ไม่มีชีวิต ดังนั้นจึงไม่ค่อยน่าเป็นห่วงนักในแง่ของประสิทธิภาพ

โดยสรุปแล้ว โพรไบโอติกส์และพรีไบโอติกส์จะมุ่งเน้นไปที่การเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบของจุลินทรีย์ในลำไส้เพื่อป้องกันโรค ส่วนโพสท์ไบโอติกส์จะใช้เพื่อปรับการทำงานของจุลินทรีย์เพื่อให้ลำไส้มีสุขภาพโดยรวมที่ดี

ทำไมต้องใช้โพสท์ไบโอติกส์ในอาหารสัตว์เลี้ยง?

ข้อมูลจากงานวิจัยแสดงให้เห็นว่าโพสท์ไบโอติกส์ส่งผลให้การส่งสัญญาณภายในระบบทางเดินอาหารทำงานได้ดี นอกจากนี้โพสท์ไบโอติกส์ยังทำปฏิกิริยากับแบคทีเรียในลำไส้, เซลล์ของลำไส้, รวมถึงระบบต่างๆ ภายในร่างกายเพื่อกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันและช่วยทำให้ร่างกายเกิดปฏิกิริยาในการต่อต้านการอักเสบได้อีกด้วย

ถึงแม้ว่ากลไกการทำงานของโพสท์ไบโอติกส์จะยังไม่เป็นที่ทราบแน่ชัดและยังคงต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมต่อไป แต่ข้อดีจากการใช้โพสท์ไบโอติกส์ที่ได้รับการพิสูจน์แล้วก็คือ มันมีฤทธิ์ปรับปรุงภูมิคุ้มกันได้อย่างหลากหลาย ซึ่งนี่ก็น่าจะเป็นเหตุผลที่เพียงพอแล้วในการตัดสินใจเลือกใช้โพสท์ไบโอติกส์ในอาหารสัตว์เลี้ยง (เวจห์ และคณะ, 2561)

สรุป

โพสท์ไบโอติกส์เป็นเมทาบอไลท์ที่ทนความร้อนได้ดีและสามารถให้ประโยชน์แก่ระบบทางเดินอาหารได้โดยตรง

การป้องกันระบบภูมิคุ้มกันและสุขภาพโดยรวมของทั้งสุนัขและแมวจะกลายเป็นเรื่องง่ายเมื่อใช้โพรไบโอติกส์ พรีไบโอติกส์ และโพสท์ไบโอติกส์ร่วมกัน